Skip to main content

Ceredigion County Council website

Ceredigion county council logo

Rhywbeth sy’n digwydd yn naturiol yw llifogydd, ond gall eu heffaith fod yn waeth os ceir rheolaeth wael dros y dirwedd a’r amgylchedd naturiol ac adeiledig.

Bydd yno wastad rhyw berygl o lifogydd, ac er mai rhai bach ydyn nhw fel arfer, roedd y llifogydd yng ngogledd Ceredigion yn 2012 ac ar yr arfordir ddechrau 2014 yn dangos mor fawr y gallant fod weithiau.

Ceir amrywiaeth fawr o beryglon o ran llifogydd yng Ngheredigion. Mae gan Geredigion arfordir helaeth, rhwydwaith o afonydd, tir uchel ac isel a llawer o ddyffrynnoedd afonydd, ac wrth gyfuno’r rheiny â’r ardaloedd trefol, gellir gweld fod amrywiaeth o wahanol beryglon o ran llifogydd.

Mae’r prif beryglon yn cynnwys:

  • Dŵr arwyneb – pan fydd hi’n bwrw glaw’n drwm iawn bydd dŵr yn llifo dros dir isel. Gall hyn fod yn waeth os yw’r tir yn rhy wlyb neu’n rhy sych i amsugno’r dŵr, neu pan mae’r system ddraenio’n rhy llawn i fedru dygymod â’r llif
  • Dŵr daear – pan fydd dŵr yn y ddaear yn codi i’r wyneb. Mae llifogydd fel hyn yn dueddol o ddigwydd ar ôl cyfnodau hir o law trwm di-baid, a gall bara am wythnosau, neu fisoedd hyd yn oed
  • Afonydd – pan fydd gormodedd o ddŵr yn llifo i mewn i gwrs dŵr. Caiff afonydd eu rhannu’n ‘Brif Afonydd’ a ‘Chyrsiau Dŵr Cyffredin’. Mae prif afonydd fel arfer yn gyrsiau dŵr mawr, ond gall y categori hwn gynnwys cyrsiau dŵr llai o faint sydd o bwys strategol o ran draenio
  • Yr arfordir – bydd hyn yn digwydd fel arfer pan fydd storm yn peri ymchwydd mawr yn y llanw gan gynyddu’r perygl y bydd lefel y môr yn codi a’r tonnau’n torri drosodd neu’n torri drwy’r amddiffynfeydd. Daw’r perygl mwyaf o lifogydd ar yr arfordir pan fydd storm yn peri ymchwydd ar adeg penllanw
  • Carthffosydd – bydd hyn yn digwydd pan fydd gormodedd o ddŵr yn llifo i mewn i’r carthffosydd neu pan fydd rhywbeth yn blocio pibellau yn y rhwydwaith. Mae’r math yma o lifogydd yn dueddol o ddigwydd yn ystod glaw trwm, pan fydd llif mawr o ddŵr arwyneb yn peri i’r carthffosydd orlifo
  • Priffyrdd – llifogydd yn sgil glaw trwm neu ddraeniau a chwteri’n blocio a gorlifo oherwydd rhwystr neu ormodedd o ddŵr, gan beri i ddŵr gronni mewn pyllau ar y priffyrdd

Dyma pwy ddylech chi gysylltu â hwy mewn perthynas â’r gwahanol fathau o lifogydd:

Llifogydd o Garthffosydd

Dŵr Cymru sy’n berchen ar y rhwydwaith o garthfosydd cyhoeddus ar gyfer dŵr budr a dŵr arwyneb. Os sylwch chi fod carthffos gyhoeddus wedi blocio, wedi gorlenwi neu’n gorlifo, galwch Dŵr Cymru ar 0800 085 3968

Llifogydd o Garthffosydd neu Ddraeniau Preifat

Os bydd eich draeniau neu garthffosydd preifat chi’n gorlifo, chi fydd yn gyfrifol am gyflogi contractwr i fynd i’r afael ag unrhyw rwystr.

Llifogydd ar y Briffordd Gyhoeddus

Pan fydd llifogydd ar y briffordd, neu os bydd cwteri wedi’u blocio, cysylltwch â Chyngor Sir Ceredigion – manylion yma.

Llifogydd o Brif Afon

Cyfoeth Naturiol Cymru sy’n gyfrifol am reoli Prif Afonydd, ac wrth gynnal rhwydwaith o fesuryddion a gorsafoedd monitro ar yr afonydd hynny gallant rybuddio’r cyhoedd pan geir perygl o lifogydd. Os welwch chi fod afon yn gorlifo, cysylltwch â Chyfoeth Naturiol Cymru ar 0300 065 3000.

Llifogydd o Gyrsiau Dŵr Cyffredin

Tra fod cyfrifoldeb statudol gan Gyngor Sir Ceredigion parthed rheoli risg llifogydd, perchnogion glannau’r afon sy’n gyfrifol am gynnal a chadw Cyrsiau Dŵr Cyffredin. Os yw’ch eiddo neu’ch tir chi’n gorwedd ar lan cwrs dŵr, neu’n agos iawn ato, rydych yn berchennog glannau’r afon. Cliciwch ar y tab Cynnal a Chadw Cyrsiau Dŵr i gael mwy o wybodaeth am hawliau a chyfrifoldebau perchnogion glannau’r afon.

Llifogydd o’r Môr

Cyfoeth Naturiol Cymru sy’n goruchwylio’r perygl o lifogydd o’r môr. Wrth gadw golwg ar gyflwr y môr, data tywydd ac adroddiadau’r Swyddfa Dywydd ar y llanw, gallant ddarparu rhagolygon lleol o ran y tebygolrwydd o lifogydd a’u maint. Os gwelwch chi lifogydd o’r môr, cysylltwch â Chyfoeth Naturiol Cymru ar 0300 065 3000.

Os yw’ch eiddo chi’n sefyll ar rlifdir, neu os credir ei fod mewn perygl o lifogydd, yna dylech gofrestru ar gyfer ‘Floodline’, gwasanaeth sy’n darparu cyngor a gwybodaeth ar lifogydd a rhybuddion llifogydd 24 awr y dydd. Gallwch gofrestru drwy ffonio Cyfoeth Naturiol Cymru ar 0345 988 1188, neu fynd i’r tudalen Cofrestrwch i dderbyn rhybuddion llifogydd ar wefan Cyfoeth Naturiol Cymru.